حال که صحبت به نفس رسید بیان اکمل و پر مغزی در معانی و تعریف مراتب نفس از مولای متقیان امیر مومنان حضرت علی (ع) که به نام حدیث کمیل از آن یاد می شود می پردازیم که مسلما ما را نزدیک تر از نزدیک به مقصود مورد نظرخواهد رساند .
کمیل بن زیاد که از یاران و نزدیکان حضرت مولا می باشد از حضرتشان استدعا می کند که نفس مرا به من شناساکن ،
حضرت در جواب می فرمایند کدامیک از نفوس را طالب معرفت هستی ؟کمیل عرض کرد مگر بیش از یک نفس وجود دارد ؟که حضرت مولا در جواب به توضیح 4 نفس اشاره فرمودند .
1-نفس نمو کننده (نامی ،نباتی ) : نفس نامی نباتی که آدمی به وسیله آن نمود می کند و بزرگ می شود دارای پنج نیرو است .این نفس از همه چیز به نفس حیوان شبیه تر است و دارای دو خاصیت فزونی و کاستی می باشد و مرکز آن کبد می باشد .
الف :قوه ماسکه که می تواند خود را از آلودگی دارد .
ب:قوه جاذبه : که مواد خوردنی و نوشیدنی را جذب می کند
ج:قوه هاضمه که به وسیله آن غذا را در دستگاه گوارش هضم می کند
د:قوه دافعه که اگر نباشد چیزی از انسان دفع نمی شود
ه:قوه مربیه که بدن انسان را پگرورش می دهد و شیره غذا را به تمام بدن می رساند
2- نفس حس کننده (حیوانی ) :این نفس نیز دارای 5 نیرو می باشد،این نفس دو خاصیت دارد رضا و خشم و مر کز آن قلب می باشد .
الف :حس شنوایی
ب:حس بینایی
ج:حس بویایی
د:حس چشایی
ه:حس لامسه
3- نفس ناطقه (قدسی) : این نفس نیز دارای 5 نیرو می باشد وو دارای دو خاصیت نزاهت و پاکی و حکمت می باشد و شبیه ترین به نفس فرشتگان می باشد
الف : فکر
ب: ذکرکه به وسیله آن می تواند با خدا رازو نیاز کند و چیزی به زبان آورد .
ج: دانش
د: بردباری (حلم )
ه: هوشمندی و آگاهی
4-نفس کل الهی (روح انسان یا نفس مطمئنه): این نفس دارای 5 نیرو می باشد و خاصتش رضا و تسلیم
الف : بقاء در فنا
ب: صبر در بلا ه: صبر در بلا و گرفتاری
و همین نفس است که آغازش از خداست و به او باز می گردد خداوند در قرآن کریم می فرماید (نفت و فیه من روحی )
ج:عزت در ذلت
د: فقر در فنا که در عین بی نیازی خود را نیازمند به حق می داند
(یا ایها النفس المطمئنه ارجعی الی ربک راضیته مرضیه )
با آشنایی که از فرمایشات حضرت علی علیه السلام نسبت به اسرار نفس به دست آمد توجه ما به صورت خاص به فرمایش ایشان جلب خواهد شد و شاید حالا کمی به منظور فرمایش (اتزعم انک جرم الصغیر بل هو فیک عالم اکبر )بیشتر از بیش روشن گردد که این دستگاه و هیئت که ما هرروز در آینه به آن نگاه می کنیم خود عالم بزرگیست که شناسایی آن نیاز به توجه بیش از این و ممارست لازم است تا حد اقل این موارد را درک نماییم.
برگرفته از نوشته های علی تن پوشان
درباره این سایت